Ζούμε σε έναν κόσμο αισθήσεων. Δεχόμαστε από παντού ερεθίσματα, τα οποία με αστραπιαία ταχύτητα μεταφράζονται στις αμέτρητες σκέψεις που κατακλύζουν τον Νου μας.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο όπου καλούμαστε να λειτουργήσουμε καθημερινά, πόσο συχνά αντιδρούμε στην συμπεριφορά των άλλων ή στα γεγονότα που μας συμβαίνουν και πόσο συχνά καταφέρνουμε να ανταποκρινόμαστε αποτελεσματικά σε αυτά;
Ποια είναι η διαφορά
Η αντίδραση είναι μία αυτόματη συμπεριφορά που πηγάζει από το παρελθόν. Βασίζεται στο ένστικτο, στο μη επεξεργασμένο συναίσθημα, στην αρνητική σκέψη και σε κάποια προηγούμενη αρνητική εμπειρία που παίρνουμε ως δεδομένο ότι θα επαναληφθεί.
Για παράδειγμα αν χαιρετήσουμε κάποιον φίλο μας και αυτός απαντήσει βιαστικά και ίσως λίγο απότομα, ίσως αυτόματα αρχίσουμε να κάνουμε σενάρια για τον λόγο που ο φίλος μας, μας χαιρέτησε έτσι ή θα θυμηθούμε κάποιον παλαιότερο τσακωμό. Ως αποτέλεσμα αυτών των σκέψεων, ίσως αντιδράσουμε εκδηλώνοντας αμυντική ή και επιθετική συμπεριφορά.
Αντίθετα με το παραπάνω, η ανταπόκριση έχει να κάνει με την επεξεργασία του αρνητικού συναισθήματος που αναδύεται και με την σύνδεσή του με το Τώρα.
Είναι η αξία του να καταφέρνεις να αποκτάς ωφέλιμη απόσταση από το συμβάν και να το βλέπεις την πραγματική του διάσταση ώστε να δρας αποτελεσματικά.
Όπως πολύ εύστοχα περιγράφει ο φιλόσοφος Λάο Τσε στο γνωστό απόφθεγμά του, αν το μυαλό είναι θολωμένο από το αρνητικό συναίσθημα όπως τα ταραγμένο νερό από την λάσπη, προκειμένου να δεις καθαρά 
και με διαύγεια, πρέπει να έχεις την υπομονή να καθαρίσει το “νερό”.
Ο άνθρωπος που ανταποκρίνεται, μπορεί να εξετάζει ψύχραιμα την παρούσα κατάσταση, αξιολογώντας τα δεδομένα που έχει μπροστά του, χωρίς προκαταλήψεις.
Επιτυγχάνει να απεμπλέκεται γρήγορα από το αρνητικό συναίσθημα, να το βάζει στην άκρη και έτσι να επιτρέπει να παραχθούν καλές λύσεις και ωφέλιμες αποφάσεις.
Στο πολύ απλό παράδειγμα με τον φίλο μας που χαιρετήσαμε, η ανταπόκριση θα είχε να κάνει με το να φέρουμε αντίλογο στην ίδια μας την αρνητική σκέψη (ότι δηλαδή δεν μας φέρθηκε καλά) και να εξετάσουμε ποιοι παράγοντες συντρέχουν και μπορεί να είχαν ως αποτέλεσμα το παραπάνω. Μπορεί να ήταν βιαστικός ή να υπήρχε κάποιος σοβαρός λόγος. Μπορεί να μην έχει να κάνει με εμάς.
Ποια είναι η πιο ωφέλιμη συμπεριφορά σε μια τέτοια περίπτωση, ώστε να αποφορτιστούν τα αρνητικά συναισθήματα και να μπορέσουμε να έχουμε μία αποτελεσματική επικοινωνία με το εν λόγω άτομο;
Αν στην ζωή μας συνεχώς αντιδρούμε, το αποτέλεσμα είναι να χανόμαστε όλο και περισσότερο στις αρνητικές μας σκέψεις, να αισθανόμαστε άσχημα και να εκδηλώνουμε επιζήμιες συμπεριφορές.
Καταλήγουμε έτσι, να παίρνουμε αποφάσεις βασιζόμενοι στα συναισθήματα του φόβου, της ανασφάλειας και του θυμού, για τις οποίες συνήθως μετανιώνουμε και κάνουν την κατάσταση ακόμα χειρότερη.
Καλλιεργώντας την ανταπόκριση αποκτάμε μία χρήσιμη δεξιότητα, που μπορεί να βελτιώσει δραστικά τις προσωπικές και επαγγελματικές μας σχέσεις. Ακόμα περισσότερο μας εξοπλίζει με την ικανότητα να παίρνουμε σωστές αποφάσεις, να αντιμετωπίζουμε με επιτυχία τις προκλήσεις και να έχουμε τον έλεγχο των συναισθημάτων μας.
Έτσι μπορούμε να βιώνουμε μία αίσθηση βαθιάς ικανοποίησης και εσωτερικής ηρεμίας, που απορρέει από την ίδια μας την συμπεριφορά.
Πώς θα εξασκήσεις την Ανταπόκριση
Το κλειδί για να μπορείς να ανταποκρίνεσαι αποτελεσματικά, αντί να αντιδράς, είναι η Αυτοπαρατήρηση την οποία μπορείς να εξασκήσεις με τον Διαλογισμό.
Ο Εαυτός μας είναι κάτι πολύ περισσότερο από το μυαλό μας και απ’ ό,τι γεννιέται μέσα σε αυτό. Μόλις συνειδητοποιήσεις ότι είσαι αυτός που παρατηρεί την σκέψη του και όχι η ίδια σου η σκέψη, μπορείς να ξεκινήσεις να παίρνεις τον έλεγχο της συμπεριφοράς σου.
Όταν για παράδειγμα εμφανίζεται μέσα σου ο θυμός , δεν είσαι θυμωμένος, αλλά αισθάνεσαι θυμωμένος. Αυτό που είσαι είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο από τα συναισθήματά σου.
Ο Διαλογισμός είναι ένα εργαλείο για εξαιρετικά ενεργούς ανθρώπους, που επιθυμούν να πάρουν τον έλεγχο του σκέψεών τους, των δράσεών τους και κατ’ επέκταση της ζωής τους.
Σε σχέση με την δεξιότητα της ανταπόκρισης σε οδηγεί στο να μπορείς να παρατηρείς τον Νου σου, όσο αντικειμενικά παρατηρείς το χέρι σου. Έτσι μπορείς επιδέξια να διακρίνεις τα παράγωγα του μυαλού σου. Ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα; Από πού πηγάζουν; Είναι ωφέλιμα;
Έχοντας την ικανότητα να παρατηρείς ενσυνείδητα (mindfully), ψύχραιμα και από απόσταση τις σκέψεις και τον τρόπο που λειτουργείς μέσα στις διάφορες καταστάσεις, μπορείς να παρεμβαίνεις διορθωτικά. Εντοπίζεις τις ανισορροπίες και πώς να τις αποκαταστήσεις, συνδέοντας το συναίσθημα που αναδύεται με το Τώρα. Αποκτάς με άλλα λόγια την ευκαμψία και την ευχέρεια να εξετάζεις τις επιλογές σου ώστε να καταλήξεις στην πιο ωφέλιμη.
Πάνω απ΄όλα ο διαλογισμός σου διδάσκει να κάνεις υπομονή στα άσχημα συναισθήματά σου και να εφαρμόζεις αυτό που χρειάζεται προκειμένου να τα αποφορτίσεις (ανταπόκριση), αντί να τα πυροδοτήσεις (αντίδραση).
Την επόμενη φορά που θα βρεθείτε απέναντι σε μία κατάσταση που σας θυμώνει κάντε μία προσπάθεια να ακολουθήσετε τα εξής βήματα:
- Ενσυνείδητα αναγνωρίστε το συναίσθημα. Τι το πυροδότησε; Παρατηρήστε προσεχτικά πώς αντέδρασε το μυαλό σας.
. - Κάντε μία παύση δευτερολέπτων και απλά αναπνεύστε. Αφήστε σε αυτό το διάστημα την αρχική, τοξική επίδραση του συναισθήματος να φύγει και δείτε τι μένει.
. - Τώρα εξετάστε ποια είναι η πιο έξυπνη, ωφέλιμη και αποτελεσματική ανταπόκριση που μπορείτε να έχετε; Τι μπορείτε να κάνετε για να βελτιώσετε αυτές τις συνθήκες που προέκυψαν και να κατευνάσετε την κατάσταση; Πάνω απ΄όλα ποια συμπεριφορά είναι η πιο αποτελεσματικής θα εξασφαλίσει την δική σας καλή διάθεση, ηρεμία και ισορροπία;
Μερικές φορές είναι ωφέλιμο να προσεγγίζουμε τις καταστάσεις με κατανόηση και άλλες φορές να απομακρύνουμε τον εαυτό μας από αυτές. Η δεξιότητα της ανταπόκρισης αντί της αντίδρασης, μας βοηθά να κάνουμε αυτή την διάκριση με επιτυχία.
Για να την κατακτήσετε και να την κάνετε κομμάτι της συμπεριφοράς σας, θέλει υπομονή και καθημερινή εξάσκηση. Η εξάσκησή σας, άλλες φορές θα είναι πιο πετυχημένη και άλλες λιγότερο. Πάντα όμως θα πρόκειται για ένα βήμα προς τα εμπρός.
Το 80% της επιτυχίας οφείλεται σε έναν παράγοντα: Να είσαι παρών. Nα κάνεις την εξάσκηση, την δουλειά, την πρακτική. Να τηρείς το πρόγραμμα. Αυτός είναι ο τρόπος για να περάσεις από το «θέτω στόχους» στο «εδραιώνω συνήθειες». Να βρίσκεσαι καθημερινά εκεί, στον στόχο σου, και σύντομα θα γίνει ο τρόπος ζωής σου.
*Αν σας ενδιαφέρει να ξεκινήσετε την πρακτική σας στον διαλογισμό ή να εμβαθύνετε σε αυτήν που ήδη κάνετε, τον Φεβρουάριο επιστρέφει ανανεωμένος ο κύκλος σεμιναρίων Meditation: The Garden of Your Mind με νέες ενότητες. Πρόκειται για 4 συναντήσεις που έχουν τον χαρακτήρα “προπόνησης” με την μέθοδο που έχω αναπτύξει. Μία μέθοδος που καθιστά τις παραδοσιακές τεχνικές στον διαλογισμό, προσβάσιμες και εύπεπτες στον σύγχρονο άνθρωπο.Οι θέσεις είναι περιορισμένες και κλέινουν γρήγορα! Σας περιμένω.
