Διαλογισμός: Η ευεργετική του επίδραση στην δομή του εγκεφάλου μας

Οι ευεργετικές ιδιότητες του Διαλογισμού για την ισορροπία και την ευεξία του ανθρώπου έχουν παρατηρηθεί και καταγραφεί εδώ και πολλούς αιώνες. Στις ημέρες μας η Νευροεπιστήμη όχι απλά επιβεβαιώνει τις αρχαίες καταγραφές, αλλά ρίχνει φως και αποκαλύπτει εντυπωσιακές λεπτομέρειες, για το πως ο διαλογισμός μας δίνει την πρόσβαση και την δυνατότητα να εκγυμνάσουμε τον εγκέφαλό μας, παρεμβαίνοντας ακόμα και στις εγκεφαλικές συνάψεις.

Οι μελετητές στα μεγαλύτερα ερευνητικά κέντρα του κόσμου όπως το Harvard, το Massachusetts Institute of Technology (MIT), το National Center for Complementary and Integrative Health (NCCIH) και εκατοντάδες άλλα, επιμένουν στην χρηματοδότηση ερευνών σχετικά με τον διαλογισμό , που πλέον αναγνωρίζεται και χρησιμοποιείται ως συμπληρωματική μέθοδος θεραπείας σε μεγάλα κέντρα υγείας και νοσοκομεία της δύσης.

Επιπλέον, έχοντας αποδειχθεί ότι έστω και λίγα λεπτά διαλογισμού μπορούν να βελτιώσουν καθοριστικά την ημέρα του ατόμου, συνηθίζεται πλέον στελέχη πολυεθνικών και εργαζόμενοι σε κολοσσούς όπως η Google και η Apple να ασκούν στο πλαίσιο της εργασίας τους τον διαλογισμό. Με αυτό τον τρόπο καταφέρνουν να αυξάνουν την συγκέντρωσή τους, να μεγιστοποιούν την απόδοσή τους και να αποφορτίζονται από την πίεση της δουλειάς.

Μπορούμε λοιπόν να χαρακτηρίσουμε τον διαλογισμό, ως ένα πολύ αποτελεσματικό μέσο εκγύμνασης του εγκεφάλου το οποίο μπορούμε να κάνουμε για όλη μας την ζωή.

.

Νευροπλαστικότητα – Η ικανότητα του εγκεφάλου να αλλάζει

Καθ’όλη την διάρκεια της ζωής μας ο εγκέφαλός μας μπορεί να προσαρμόζεται, να μεταβάλλεται και να αλλάζει. Η αλλαγή αυτή μπορεί να είναι είτε μικρή, όπως η σύναψη σύνδεσης ανάμεσα σε δύο νευρώνες, είτε πολύ μεγαλύτερη, για παράδειγμα η μετατροπή της λειτουργίας μιας ολόκληρης περιοχής του εγκεφάλου. Η ικανότητα της αλλαγής και προσαρμογής της οργάνωσης των νευρώνων και των συνδέσεων μέσα στον εγκέφαλο, ονομάζεται «νευροπλαστικότητα».

Υπάρχουν παράγοντες που μπορούν να έχουν αλλοιωτική επίδραση στον εγκέφαλο εκφυλίζοντας τον. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το χρόνιο στρες που προκαλεί «συρρίκνωση» σε μέρη του ιππόκαμπου και του προμετωπιαίου φλοιού του εγκεφάλου μας. Αυτές οι εγκεφαλικές περιοχές σχετίζονται με τις λογικές αποφάσεις και την επίλυση προβλημάτων. Η καλή λειτουργία τους έχει να κάνει με την σωστή διαχείριση των συναισθημάτων, ενώ οι συρρίκνωση αυτών των τμημάτων συνδέεται με αρνητικές σκέψεις, κατάθλιψη, παρορμητικές και επιθετικές συμπεριφορές . Αυτό το παράδειγμα είναι μόνο ένα από τα πολλά που μπορούμε να αναφέρουμε, για να υπογραμμίσουμε την μεγάλη σημασία που έχει, να υιοθετούμε συνήθειες και πρακτικές όπως είναι ο διαλογισμός, που μπορούν να μεταβάλουν βελτιωτικά τον εγκέφαλό μας ώστε να τον προστατεύσουμε από τις αλλοιώσεις.

Η νευροπλαστικότητα αποτελεί σημαντικό κομμάτι της ανθρώπινης εξέλιξης. Επηρεάζεται από το περιβάλλον μας και από όλα τα ερεθίσματα που δεχόμαστε. Ανάλογα με τις επιλογές μας, προπονούμε και ενδυναμώνουμε κάποιες εγκεφαλικές συνδέσεις, ενώ άλλες μπορούμε να τις αποδυναμώσουμε. Τις συνδέσεις που δεν χρησιμοποιούμε, κάποια στιγμή τις χάνουμε με αποτέλεσμα να μην μπορούμε από ένα σημείο και μετά να χρησιμοποιήσουμε συγκεκριμένες δεξιότητες. Μπορούμε όμως πάντα να ξαναδυναμώσουμε αυτές τις συνδέσεις.

Επομένως είναι σαφές, πως έχει πολύ μεγάλη σημασία να αντιληφθούμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο εγκέφαλος μας και να έρθουμε σε επαφή με τις μεθόδους που μας παρέχουν πρόσβαση σε αυτόν. Έτσι, θα μπορέσουμε να κάνουμε τις σωστές και ωφέλιμες επιλογές για το πώς θέλουμε να λειτουργεί, με άλλα λόγια ποιους σπόρους θα φυτέψουμε και θα καλλιεργήσουμε, ώστε να έχουμε τον έλεγχο των σκέψεων μας, των αποφάσεων μας και κατ΄επέκταση της ζωής μας.

Πώς ο Διαλογισμός αλλάζει βελτιωτικά τον Εγκέφαλο

Ας δούμε συνοπτικά τις κυριότερες, από τις επιβεβαιωμένες επιδράσεις του διαλογισμού στην δομή του εγκεφάλου.

Μια ομάδα νευροεπιστημόνων του Χάρβαρντ με επικεφαλής την Sara Lazar, Ph.D, σε μια μελέτη για τον διαλογισμό αναφέρουν ότι οι δομές του εγκεφάλου αλλάζουν μετά από μόλις οκτώ εβδομάδων από την πράξη διαμεσολάβησης. Για να το επιβεβαιώσουν οι επιστήμονες έκαναν μία ομάδα 16 ατόμων που θα ακολουθούσαν ένα πρόγραμμα οχτώ εβδομάδων. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες παρουσίαζαν μείωση του άγχους και αίσθημα ευημερίας. Ακόμα περισσότερο οι μαγνητικές τομογραφίες στις οποίες υπεβλήθησαν πριν και μετά τη διαδικασία, έδειξαν μεγάλες μεταβολές σε τμήματα του εγκεφάλου που εμπλέκονται στη μάθηση και τη μνήμη, στη ρύθμιση των συναισθημάτων και την αίσθηση του εαυτού.

Έχει αποδειχθεί επίσης ότι η συστηματική πρακτική διαλογισμού διατηρεί το μέγεθος της αμυγδαλής του εγκεφάλου σε επίπεδα ισορροπίας και αρμονίας. Η αμυγδαλή είναι μια ομάδα νευρώνων, σε σχήμα αμυγδάλου που αναλαμβάνει ευθύνεται για τις ενστικτώδεις λειτουργίες του ατόμου. Παίζει πρωτεύοντα ρόλο στη μνήμη, στη λήψη αποφάσεων, και στις συναισθηματικές αντιδράσεις. Εξαιτίας της καταφέραμε να επιβιώσουμε ως είδος, καθώς με γνώμονα το αίσθημα της ανησυχίας και του φόβου λειτουργεί ως ο “συναγερμός” του εγκεφάλου στέλνοντας σήμα κινδύνου σε όλα τα μέρη του εγκεφάλου. Οι κύριες ορμόνες που παράγονται με τις εντολές της αμυγδαλής είναι η Αδρεναλίνη, η Κορτιζόλη και η  Νορεπινεφρίνη, που μας κρατάνε σε εγρήγορση απέναντι σε κάποια “απειλή”. Αν η αμυγδαλή δεν λειτουργεί αρμονικά αλλά σε υπερδιέγερση βιώνουμε ανησυχία και άγχος συνεχώς χωρίς πραγματική αιτία.

Επιπλέον ο διαλογισμός διατηρεί την σεροτονίνη και την ντοπαμίνη στα σωστά για την ευεξία και την υγεία μας επίπεδα. Οι δύο αυτές χημικές ουσίες, είναι νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου που μεταφέρουν τα μηνύματα της ευφορίας, της απόλαυσης, της ικανοποίησης και την ευτυχίας. 

Τα παραπάνω εξηγούν γιατί τα άτομα που ασκούν τακτικά τον διαλογισμό καταφέρνουν να εξουδετερώνουν την αρνητικότητα, αφήνοντας χώρο για χρήσιμες θετικές σκέψεις και συμπεριφορές που τους οδηγούν σε εξέλιξη και να αναλαμβάνουν δράση προκειμένου να εκπληρώσουν τους στόχους τους.

Πολλές έρευνες έχουν γίνει και ακόμα γίνονται, για την σύνδεση του διαλογισμού με αυτό που ονομάζουμε συναισθηματική νοημοσύνη (EQ). Οι άνθρωποι με υψηλό δείκτη συναισθηματικής νοημοσύνης έχουν το χαρακτηριστικό ότι ισορροπούν και είναι πετυχημένοι σε επαγγελματικό και προσωπικό επίπεδο. Ταυτόχρονα είναι δοτικοί, έχουν ενσυναίσθηση και αναπτυγμένο αίσθημα συμπόνιας, μπορούν να τροφοδοτούν με κίνητρα τον εαυτό τους και τους άλλους και δημιουργούν σχέσεις βασισμένες σε γερά θεμέλια και υγιή συναισθήματα. Γι’ αυτό άλλωστε γίνονται περιζήτητοι στον χώρο εργασία τους και στις κοινωνικές τους συναναστροφές.

Μία από τις έρευνες που έχει γίνει σε αυτό το πεδίο είναι από το πανεπιστήμιο του Ιλλινόις παρατήρησαν, ότι ο διαλογισμός ενδυνάμωνε την περιοχή του εγκεφάλου (TPJ) που συνδέεται με την συναισθηματική νοημοσύνη. Επίσης το 2016 μία ομάδα Ισπανών και Γερμανών επιστημόνων σκάναρε τον εγκέφαλο 13 αρχάριων στον διαλογισμό για 40 ημέρες συνεχούς πρακτικής. Εκτός από την εντυπωσιακή μείωση του άγχους και των συμπτωμάτων κατάθλιψης που αποδείχθηκε για άλλη μια φορά, σε μόλις 6 εβδομάδες οι συμμετέχοντες είχαν αυξήσει την εσωτερική συνοχή της περιοχής TPJ.

Άλλη μία αποδεδειγμένη επίδραση του διαλογισμού είναι ότι ενισχύει την δραστηριότητα των εγκεφαλικών κυμάτων στις συχνότητες alpha και theta, που συνδέονται με την δημιουργικότητα, την μαθησιακή ικανότητα, την έμπνευση και την σύνδεση με το ασυνείδητο.   

Σε προσωπικό επίπεδο μπορώ να επιβεβαιώσω, το πόσο χρήσιμο εργαλείο είναι ο διαλογισμός για την ευτυχία και την εξέλιξη ενός ανθρώπου. Σε βοηθά να παίρνεις τις σωστές αποφάσεις με ηρεμία, να μπορείς να απολαμβάνεις και να εκτιμάς την ζωή σου, να καθαρίζεις τις σκέψεις σου από τον “θόρυβο” μένοντας προσηλωμένο στον στόχο σου και να είσαι ήρεμος ενώ ταυτόχρονα παραμένεις δραστήριος και παραγωγικός. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο στην ρουτίνα που συνιστώ στους ανθρώπους που έρχονται και κάνουν συνεδρίες wellness coaching μαζί μου, πάντα εντάσσω τεχνικές διαλογισμού. Είναι μια σίγουρη “επένδυση”που αποδίδει τα μέγιστα.

Το καλύτερο όμως χαρακτηριστικό του διαλογισμού ως εργαλείο βελτίωσης της καθημερινότητας όμως είναι ένα! Όλοι μπορούν να το κάνουν ανεξαρτήτως ηλικίας, σωματικής κατάστασης ή άλλων χαρακτηριστικών. Σας προτείνω ανεπιφύλακτα λοιπόν να τον βάλετε στην ζωή σας είτε μεμονωμένα είτε ακόμα καλύτερα σε συνδυασμό με την yoga, η οποία εσωκλείει διαλογιστικές τεχνικές. Το πιθανότερο είναι ότι στην αρχή ίσως να δυσκολευτείτε και να αναρωτιέστε αν λειτουργεί. Επιμείνετε και να είστε σίγουροι ότι όπως εκατομμύρια ανθρώπων αυτή την στιγμή απολαμβάνουν τα οφέλη του έτσι θα τα απολαύσετε και εσείς.

Αν θέλετε να κάνουμε μαζί διαλογισμό σας περιμένω να προπονηθούμε στον κύκλο σεμιναρίων Meditation: The Garden of Your Mind .Επίσης κάθε Πέμπτη στις 18:30-19:30 θα κάνουμε για μία ώρα διαλογισμό – αναπνοές – οραματισμό για γείωση και αποφόρτιση από το στρες. Γραφτείτε στις πρακτικές εδώ.