Ο νους του «αρχάριου» – Μία σπουδαία πρακτική για αυτοβελτίωση

O νους του «αρχάριου» είναι ανοιχτός σε πολλές δυνατότητες. Ο νους του «ειδικού» έχει πρόσβαση σε περιορισμένες δυνατότητες.

Shunryu Suzuki

Η γνώση δυναμώνει τον νου. Όσες περισσότερες γνώσεις και εμπειρίες αποκτάς, τόσο εμπλουτίζεις την «εργαλειοθήκη» των ικανοτήτων σου. Όπως τα πάντα στην φύση, έτσι και ο νους, προκειμένου να λειτουργήσει με σοφία χρειάζεται ισορροπία δυνάμεων. Χρειάζεται όχι μόνο να γεμίζει, αλλά και να αδειάζει.

Η ικανότητα να δημιουργείς συνειδητά χώρο στο μυαλό σου πριν διαχειριστείς κάποια κατάσταση, είναι μία δύναμη το ίδιο σημαντική με την δύναμη τους συνόλου των γνώσεών σου. Αρκετές φορές όταν λείπει η ευρυχωρία από το μυαλό, τότε οι γνώσεις και οι πληροφορίες που είδη κατέχουμε, ακόμα κι αν είναι ορθές, μπορεί να περιορίσουν τις δυνατότητές μας.

Η καλύτερη στρατηγική για προσωπική εξέλιξη και βελτίωση είναι η εξής: να παραμένεις μαθητής.

Στο άρθρο αυτό θα ανακαλύψεις πώς να κάνεις την πρακτική του “αρχάριου νου”. Mία σπουδαία πρακτική που όταν αρχίσεις να την κάνεις, η ζωή σου θα πάρει μία καλύτερη τροπή. Θα σε βοηθήσει να διευρύνεις τις δυνατότητές σου, να δυναμώσεις τον χαρακτήρα σου, και πάνω απ΄όλα να προοδεύεις.

Τι είναι ο «νους του αρχάριου»

Ο «νους του αρχάριου» είναι μία πρακτική που σε βοηθά να εισέλθεις νοητικά σε εκείνη την κατάσταση όπου λειτουργείς με φρέσκια ματιά και ανοιχτό μυαλό. Ονομάζεται έτσι διότι όταν κάποιος είναι αρχάριος σε κάτι που θέλει να μάθει να κάνει, έχει τα εξής πλεονεκτήματα:

–       Είναι απελευθερωμένος από προκαθορισμένες ιδέες

–       Δίνει μεγάλη προσοχή

–       Είναι ανοιχτός σε ενδεχόμενα

H εμπειρία ή ακόμα και η αυθεντία σε κάτι, συχνά δεν αφήνει χώρο στο μυαλό για κάτι νέο. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μέσα από την ανθρώπινη ιστορία, είναι πως για αιώνες ολόκληρους μορφωμένοι επιστήμονες με μεγάλη εμπειρία στον κλάδο τους ήταν σίγουροι ότι η γη είναι το κέντρο του σύμπαντος και όλα τα άλλα ουράνια σώματα περιφέρονται γύρω της. Ακόμα κι όταν τους παρουσιάστηκε με στοιχεία πως η γη δεν είναι το κέντρο του σύμπαντος, η πλειοψηφία των έμπειρων επιστημόνων δεν μπορούσε να το δεχθεί. Μία μερίδα εξ αυτών μάλιστα, χλεύασε και πολέμησε την ιδεά. Αυτό δεν συνέβη επειδή τους έλειπαν οι γνώσεις φυσικής, αστρονομίας ή μαθηματικών! Αυτό που τους έλειπε ήταν διαθέσιμος νοητικός χώρος για μία νέα εκδοχή.

Σε παρόμοιες παγίδες πέφτουμε συχνά εμείς οι άνθρωποι. Η πεποίθηση ότι «ξέρουμε» μπορεί να μας περιορίζει ή και να μας αποπροσανατολίζει. Μπορεί να μας οδηγήσει να λέμε πράγματα όπως:

• Ξέρω την δουλειά μου και δεν δέχομαι επισημάνσεις.
  (σε έναν κόσμο με τόση πληροφορία, που συνεχώς διευρύνεται και μετασχηματίζεται, πόσο σίγουρος είσαι ότι κατέχεις το 100% της γνώσης;)
• Ξέρω ότι δεν θα μου αρέσει «αυτό»
  (μήπως προκαταβάλλεις αρνητικά τον εαυτό σου και του στερείς την ευκαιρία μίας νέας εμπειρίας;)
• Ξέρω ότι υπάρχει μόνο ο «τάδε» τρόπος
  (με πόσο ανοιχτό μυαλό έχεις διερευνήσει τις διαθέσιμες επιλογές;)

Ο όρος ο «νους του αρχάριου» προέρχεται από την φιλοσοφία και πρακτική του Ζεν (το όνομα του όρου είναι Shoshin). Μας προτρέπει να καλλιεργήσουμε την ικανότητα να μπαίνουμε κατά βούληση σε εκείνη την νοητική κατάσταση όπου γινόμαστε ικανοί να παρατηρούμε κάποια κατάσταση:

• Χωρίς προκαταλήψεις για το πώς λειτουργεί οτιδήποτε
• Χωρίς προσδοκίες για το τι θα συμβεί
• Γεμάτοι περιέργεια να κατανοήσουμε τα πράγματα πιο βαθιά
• Ανοιχτοί σε έναν κόσμο πιθανοτήτων

Είναι μία ικανότητα που όλοι μπορούμε να την αναπτύξουμε, εφόσον βάλουμε σκοπό να εξασκηθούμε σε αυτήν.

Εκτός από την φιλοσοφία του Ζεν, τρόπους για να δημιουργείς νοητικό χώρο απαλλαγμένο από γνωστικές προκαταλήψεις, προτείνουν πολλά παραδοσιακά αλλά και σύγχρονα συστήματα που ασχολούνται με την αυτοβελτίωση.

Από όλες τις προσεγγίσεις προσωπικά βρίσκω ιδιαίτερα βοηθητική την προσέγγιση της φιλοσοφίας της yoga. Στο σύστημα της yoga υπάρχει η έννοια της «καλής μαθητείας» (Adikhāra)  ή «η καταλληλότητα» με την έννοια του να ταιριάζεις και να είσαι ευπροσάρμοστος.«Adi» σημαίνει εαυτός στην ανώτερη εκδοχή του. «Khara» σημαίνει φτιάχνω. Η «καλή μαθητεία» είναι ύψιστη ποιότητα που μας προτείνεται να την καλλιεργήσουμε σε κάθε πτυχή της ζωής για πράγματα.

Μας δίνει επίσης μία πολύ ξεκάθαρη και εύστοχη οδηγία για το τι σημαίνει να είμαστε καλοί μαθητές. Σημαίνει μπροστά στις καταστάσεις και στα δεδομένα να είμαστε ανοιχτοί όπως ο ουρανός, ευκίνητοι όπως ο άνεμος, ενθουσιώδεις όπως η φωτιά, ευπροσάρμοστοι όπως το νερό και σταθεροί όπως η γη. Αυτά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά όταν τα ενσωματώσουμε στην νοοτροπία και στην στάση μας απέναντι στις διάφορες καταστάσεις, τότε δημιουργούμε την καλύτερη εκδοχή των πραγμάτων.

Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να καθίσεις να στοχαστείς για κάποια κατάσταση που σε ενδιαφέρει να διαχειριστείς καλύτερα, τι σημαίνει πρακτικά να γίνεις περισσότερο ανοιχτός, ευκίνητος, ενθουσιώδης, ευπροσάρμοστος και σταθερός. Είναι σίγουρο ότι εξετάζοντάς το ζητούμενό σου μέσα από αυτή την οπτική θα ανακαλύψεις έναν καλύτερο τρόπο για να το προσεγγίσεις.

Ακόμα ένας λόγος που ο όρος «καλή μαθητεία» είναι πολύ βοηθητικός, είναι διότι υποδηλώνει το εξής: Ένας καλός μαθητής κατέχει ήδη γνώσεις και είναι καλός διότι τις χρησιμοποιεί με τον κατάλληλο τρόπο. Ταυτόχρονα όμως έχει την επίγνωση ότι είναι μαθητής, και έχει ακόμα πολλά να μάθει.

Η ιδέα της «καλής μαθητείας» οδηγεί σε μία διαφωτιστική διαπίστωση. Στην διαπίστωση ότι από την μία πλευρά, οι γνώσεις που ήδη διαθέτεις είναι η δυνατή βάση για να κατανοείς καλύτερα τον κόσμο και να έχεις υλικό για να παράγεις ιδέες. Από την άλλη πλευρά, το να διατηρείς την διάθεσή σου για μάθηση είναι η δύναμη που σου δίνει ώθηση. Σε βοηθά να έχεις πρόσβαση σε νέες δυνατότητες και να διευρύνεις τον ορίζοντα τον προοπτικών σου. Από την μία η γνώση και από την άλλη το ευρύχωρο μυαλό. Η ισορροπημένη δράση αυτών των δύο είναι η «συνταγή» της επιτυχίας.
Μία συνταγή που μπορείς να την εφαρμόσεις για να έχεις μεγαλύτερη επιτυχία στις σχέσεις σου, στην καριέρα σου, στην προσωπική σου εξέλιξή, στην επίλυση κάποιου προβλήματος και σε οποιαδήποτε άλλη πτυχή της ζωής σου.

Προτάσεις για πρακτική

Παρακάτω θα βρεις μία λίστα με προτάσεις για πρακτική. Διάβασέ την και επίλεξε τουλάχιστον 3 τρόπους με τους οποίους θα ξεκινήσεις την εξάσκηση. Αν αρχίσεις να εξασκείσαι με συνέπεια, σε κάποιο χρονικό διάστημα θα καταφέρνεις να δημιουργείς συνειδητά χώρο στον νου σου και να τον κάνεις δεκτικό στον να εξετάσει νέα δεδομένα, διαφορετικά από αυτά που ήδη έχει αποθηκευμένα.

1. Παρατήρησε τις προσδοκίες σου και φέρε επίγνωση στα εναλλακτικά σενάρια
   Παρατήρησε πότε έχεις προσδοκίες ότι τα πράγματα θα γίνουν με ένα συγκεκριμένο τρόπο είτε θετικό, είτε αρνητικό. Όταν διαπιστώνεις ότι το κάνεις αυτό, ξεκίνα να σκέφτεσαι ποια είναι τα πιθανά εναλλακτικά σενάρια. Υπενθύμισε στον εαυτό σου ότι υπάρχουν κι άλλες εκδοχές
2. Παρατήρησε τις απόλυτες απόψεις
   Παρατήρησε πότε κάποια άποψη που εκφράζεις είναι απόλυτη, χωρίς να αφήνει περιθώρια για διερεύνηση. Τις περισσότερες φορές οι απόλυτες απόψεις είναι είτε εν μέρει, είτε εξολοκλήρου λανθασμένες και περιοριστικές. Υπενθύμισε στον εαυτό σου ότι είναι σοφό να εξετάζεις ξεχωριστά την κάθε περίπτωση, και όχι μέσα από γενικεύσεις.
3. Παρατήρησε πότε μιλάει ο εγωισμός
   Παρατήρησε πότε ο εγωισμός σε κάνει να θες να βγαίνεις πάντα «μπροστά», με αποτέλεσμα να απορρίπτεις ιδέες διαφορετικές από τις δικές σου, χωρίς πρώτα να τις εξετάσεις δίκαια και προσεκτικά. Όποιος κι αν είσαι, όσα κι αν έχεις καταφέρει στη ζωή σου, θα καταφέρεις ακόμα περισσότερα παραμένοντας ανοιχτός σε ιδέες, συμβουλές και πληροφορίες.
4. Προσποιήσου ότι είναι η πρώτη φορά
   Μερικές φορές η καλύτερη στρατηγική είναι η επιστροφή στα βασικά. Όσο μεγάλη εμπειρία κι αν έχεις σε κάποιο ζήτημα, αν αισθάνεσαι ότι κάπου έχεις κολλήσει ξεκίνα να συμπεριφέρεσαι σαν να είναι η πρώτη φορά που καλείσαι να το διαχειριστείς. Μπες στον ρόλο του αρχάριου και διαχειρίσου τα δεδομένα σου με φρέσκια ματιά.
5. Ρώτα όπως ένα πεντάχρονο παιδί
   Τα παιδιά γύρω στην ηλικία των πέντε ετών αντιμετωπίζουν με περιέργεια τα πάντα γύρω τους. Χαρακτηριστικό αυτής της ηλικίας είναι ότι κάνουν περισσότερες ερωτήσεις και λιγότερες υποθέσεις. Σε εμάς τους ενήλικες συνήθως συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Αντί να κάνεις υποθέσεις, ξεκίνα να κάνεις ερωτήσεις στον εαυτό σου. Σαν παράδειγμα:
   – γιατί ισχύει το τάδε και όχι το «τάδε»
   – πώς συνέβη «αυτό»
   – τι χρειάζεται για να γίνει το «άλλο»
6. Κάνε διαλογισμό
   Ο διαλογισμός είναι η κατεξοχήν πρακτική που θα σε βοηθήσεις να βάλεις σε τάξη τις σκέψεις σου, για να αποκαλυφθεί διαθέσιμος χώρος στον νου σου. Η πρακτική στον διαλογισμό θα σε κάνει και πιο ανοιχτόμυαλο και πιο ευέλικτο. Θα σε βοηθήσει να είσαι ανοιχτός όπως ο ουρανός και ευπροσάρμοστος όπως το νερό… Στο τέλος του άρθρο θα βρεις link για ηχογραφημένους διαλογισμούς για να ξεκινήσεις την εξάσκηση.

Στην πράξη

Η πρακτική του «αρχάριου νου» μόλις μπει στην ζωή σου είναι σίγουρο ότι θα την μετασχηματίσει με θετικό τρόπο. Θα κάνεις κτήμα σου έναν τρόπο σκέψη ικανό να δώσει ώθηση στους στόχους σου, απαλλάσσοντάς σε από περιοριστικές πεποιθήσεις και συμπεριφορές που εμποδίζουν την πρόοδό σου. Το ευρύχωρο μυαλό θα γίνει επίσης η αιτία για να βελτιωθούν οι σχέσεις σου. Οι σχέσεις (επαγγελματικές, ρομαντικές, οικογενειακές και κοινωνικές) πλήττονται συνήθως από τον προκαθορισμένο τρόπο σκέψης και την αδυναμία να δώσουμε χώρο για κατανόηση της άλλης πλευράς.

Το πιο σημαντικό είναι ότι η ικανότητά σου να χρησιμοποιείς τις γνώσεις σου και ταυτόχρονα να διατηρείς ευρύχωρο το μυαλό σου θα σε κάνει να δεις πόσο ενδιαφέρουσα είναι η κάθε ημέρα και γι΄αυτό θα ευχαριστιέσαι περισσότερο το εικοσιτετράωρό σου. Κάθε μέρα της ζωής σου είναι διαφορετική, ακόμα κι αν το πρόγραμμά σου είναι το ίδιο. Κάθε μέρα υπάρχει ένα πλούτος ιδεών, εμπειριών και προοπτικών για να διερευνήσεις.

Η πρακτική που σου παρουσίασα θα μετασχήματίσει εσένα σε μία καλύτερη εκδοχή σου. Χρειάζεται συνεπής προσπάθεια προκειμένου να το πετύχεις. Αν αξίζει όμως να αφιερώσεις χρόνο και ενέργεια σε κάτι, είναι σε ό,τι θα σε κάνει πιο ισχυρό και πιο χαρούμενο.

________________________________________________