Pratyahara, στην φιλοσοφία και πρακτική της Yoga είναι η «απόσυρση από τις αισθήσεις». Είναι το 5ο βήμα στο “οκταπλό μονοπάτι της yoga” όπως το περιγράφει ο σοφός Patanjali στα Yoga Sutras.
Είναι μία εξαιρετικά σημαντική πτυχή και πρακτική για την εξάσκηση και όλων των 7 υπολοίπων άκρων της Ashtanga yoga που τελικά οδηγούν σε έναν στόχο. Στην παύση των διακυμάνσεων του νου. Στην ηρεμία και στην γαλήνη.
Τι σημάνει η λέξη
Η λέξη Pratyahara προέρχεται από τις σανσκριτικές λέξεις Prati και Ahara. Αhara σημαίνει τροφή, ή αυτό που παίρνει το σώμα μέσα, και Prati σημαίνει έλεγχος, ή κυριαρχία των επιρροών. Υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα «τροφής» για το σώμα και το μυαλό και αντιστοίχως διαφορετικές μορφές pratyahara.
Pratyahara επομένως σημαίνει κυριολεκτικά «κυριαρχία στις εξωτερικές επιρροές». Είναι έλεγχος και «φιλτραρίσμα» του τι έρχεται μέσα. Αυτό είναι και το νόημα της λέξης τελικά.
Για να το πετύχεις αυτό, χρειάζεται να πάρεις απόσταση από ό,τι έχει ισχυρή δράση επάνω στις 5 αισθήσεις και τείνει να δημιουργεί προσκόλληση ή έλλειψη συγκέντρωσης. Το ξέρουμε ότι οι ίδιες μας οι αισθήσεις μπορεί να μας παραπλανήσουν. Γι’ αυτό είναι καλό να εκπαιδευτούμε στο να παίρνουμε απόσταση από αυτές, ως άσκηση. Αυτό μας προετοιμάζει για την καλή συγκέντρωση, την Dharana.
Η Pratyahara είναι η σύνδεση μεταξύ των εσωτερικών και εξωτερικών πτυχών της γιόγκα. Η γιόγκα θεωρείται συχνά, απλά μία σωματική άσκηση όταν, στην πραγματικότητα, η πρακτική της γιόγκα είναι η στροφή προς τα μέσα που δημιουργεί μια «βοηθητική καθυστέρηση» των αντιδράσεων μας.
Μέσω της απόσυρσης από τις «αισθητηριακές πυροδοτήσεις/ σκανδάλες», είναι που μπορούμε να έχουμε πρόσβαση πραγματικά στη μεγαλύτερη εικόνα. Την πιο ευρεία εικόνα της πραγματικότητας. Σε αυτή την εικόνα μπορούμε να βρούμε πώς θα πετύχουμε καλύτερα αποτελέσματα σε σχέση με αυτό που αναζητάμε. Κατά βάθος όλοι μας, όσο διαφορετικοί και να είμαστε, αναζητάμε το ίδιο. Μία καλύτερη και πιο χαρούμενη ζωή. Συμφωνείτε;
Οι τέσσερις μορφές pratyahara
Μια καλή αναλογία για να καταλάβουμε την έννοια της Pratyahara είναι να σκεφτούμε μια χελώνα που αποσύρεται στο κέλυφος της. Το κέλυφος της χελώνας είναι το μυαλό και τα άκρα της χελώνας είναι οι αισθήσεις. Ο όρος συνήθως μεταφράζεται ως «απόσυρση από τις αισθήσεις», αλλά υπονοεί πολύ περισσότερα.
Οι τέσσερις μορφές pratyahara είναι:
- Indriya Pratyahara (έλεγχος των αισθήσεων)
- Prana Pratyahara (έλεγχος της ζωτικής ενέργειας ή prana)
- Karma Pratyahara (έλεγχος των πράξεων, δράσεων, ενεργειών)
- Mano Pratyahara (απόσυρση από τις παλιές δομές, τους αυτοματισμούς του νου).
Η πιο σημαντική από τις τέσσερις μορφές είναι η indriya-pratyahara. Το παλιό ρητό «Το μεν πνεύμα πρόθυμον, η δε σαρξ ασθενής» ισχύει για όσους από εμάς δεν έχουμε μάθει πώς να ελέγχουμε σωστά τις αισθήσεις μας.
Έχουμε φτιάξει μία κοινωνία που λειτουργεί διεγείροντας το ενδιαφέρον μας μέσα από τις αισθήσεις μας. Είμαστε συνεχώς αντιμέτωποι με φωτεινά χρώματα, δυνατούς θορύβους και έντονες αισθήσεις. Έχουμε μεγαλώσει με κάθε είδους αισθητηριακή απόλαυση. Αυτή είναι η κύρια μορφή ψυχαγωγίας και επικοινωνίας στην κοινωνία μας.
Το πρόβλημα είναι ότι οι αισθήσεις, όπως τα μη εκπαιδευμένα παιδιά, έχουν τη δική τους θέληση. Είναι έντονη η ενστικτώδης φύση τους. Αυτές οι αισθήσεις λένε στο μυαλό τι να κάνει. Αν δεν τις πειθαρχήσουμε κυριαρχούν, και μας «ενοχλούν» με τις ατελείωτες «απαιτήσεις» τους.
Οι αισθήσεις λοιπόν κατευθύνουν το μυαλό σε ό,τι κάνει και παράγει. Ακόμα και η «γλώσσα» που χρησιμοποιούμε και επικοινωνούμε με τον κόσμο πληροφορείται από τις αισθήσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι για να αλλάξεις τον τρόπο που σκέφτεσαι, αν για παράδειγμα θες να καλλιεργήσεις μία καλύτερη νοοτροπία ή να ξεπεράσεις μία οδύνη, από τις λέξεις που χρησιμοποιείς ξεκινάει η «δουλειά». Γιατί η κάθε λέξη σου είναι φορτισμένη με συναίσθημα, και μέσω διαφορετικών λέξεων αποκτάς άλλου είδους πρόσβαση στον συναισθηματικό σου κόσμο. Από την διαλεκτική μέθοδο του Σωκράτη, του πρώτου «coach», έως και το NLP μία μέθοδο που εφαρμόζω και εγώ στις συνεδρίες μου, γίνεται χρήση της δύναμης των λέξεων, ως μέσω για να εξελιχθούμε και να ζούμε καλύτερα.
Είναι σημαντικό λοιπόν να μάθουμε να πειθαρχούμε τις «απαιτήσεις» των αισθήσεων και να ηρεμούμε το μυαλό κατά βούληση. Η λήψη αισθητηριακών εντυπώσεων που είναι ήρεμες, με καλοσύνη και ευγένεια ωφελούν το μυαλό περισσότερο, από τις αδιάφορες, δίχως ουσία αλλά και αρνητικές εντυπώσεις. Ο καλύτερος τρόπος για να μάθετε να πειθαρχείτε τις αισθήσεις είναι να απέχετε ως προγραμματισμένη, ηθελημένη πρακτική από τις αισθητηριακές εντυπώσεις.
Οι δύο πτυχές της Pratyahara
Υπάρχουν δύο βασικές πτυχές στο πώς μπορεί η Pratyahara να γίνει πρακτική στην καθημερινότητά μας .
Η πρώτη πτυχή αφορά την απόσυρση από λάθος φαγητό, λάθος εντυπώσεις και λάθος συσχετίσεις. Ακολουθώντας αυτό τον τρόπο σκέψης γίνεσαι ανοιχτός απέναντι σε σωστό φαγητό, σωστές εντυπώσεις και σωστές συσχετίσεις. Δεν μπορούμε να ελέγξουμε τις νοητικές μας εντυπώσεις χωρίς καλα ρυθμισμενα όλα αυτά. Αυτό είναι που θα ελευθερώσει το μυαλό και θα του δώσει τη δυνατότητα να γυρίσει προς τα μέσα.
Η δεύτερη πτυχή προκύπτει όταν αρχίζουμε με επίγνωση να αποσύρουμε το νου μας από τις αρνητικές εντυπώσεις. Η pratyahara τότε ενισχύει τις δυνάμεις της α-νοσίας του νου. Ακριβώς όπως ένα υγιές σώμα αντιστέκεται στις τοξίνες, ένα υγιές μυαλό αντιστέκεται στις αρνητικές αισθητηριακές επιδράσεις γύρω από αυτό. Εάν ενοχλείστε εύκολα από τον «θόρυβο» και την αναταραχή του περιβάλλοντος γύρω σας ή χάνεται την ψυχραιμία σας ή κατακλύζεστε από ανησυχία και φόβο, τότε πρέπει να εξασκηθείτε στην pratyahara. Επίσης η υιοθέτηση μιας πιο ακέραιας νοοτροπίας που προκύπτει από την Pratyahara, κάνει πιο ευκολο να διαλογιστεί κανείς με επιτυχία.
Στην πράξη
Την πρακτική της Pratyahara θα την διερευνήσουμε μαζί όλο τον μήνα Οκτώβριο, εξετάζοντας διαφορετικές πτυχές. Από την μία υπάρχουν οι εξωτερικοί παράγοντες (επιλογές, άσκηση, διατροφή κτλ) που επηρεάζουν την νοητική μας κατάσταση. Από την άλλη η εκάστοτε νοητική μας κατάσταση επηρεάζει αυτό που προβάλλουμε προς τα έξω ως συμπεριφορά.
Ο απλούστερος τρόπος για να ελέγξουμε τις αισθήσεις και τις εντυπώσεις που αυτές δημιουργούν, είναι να τις περιορίσουμε ή/και τις κόψουμε. Να περάσουμε λίγο χρόνο μακριά από όλες τις αισθητηριακές αρνητικές πυροδοτήσεις.
Ακριβώς όπως το σώμα ωφελείται από τη νηστεία από το φαγητό, έτσι το μυαλό ωφελείται από τη νηστεία από τις εντυπώσεις. Αυτό μπορεί να είναι τόσο απλό όσο το να καθόμαστε να διαλογιστούμε με τα μάτια μας κλειστά για 10’-20’ μέσα στην ημέρα ή να κάνουμε για μερικές ημέρες ένα είδος Retreat κάπου. Σε ένα μέρος με τις κατάλληλες συνθήκες και οργάνωση, όπου θα είμαστε απαλλαγμένοι από τους καθημερινούς αισθητηριακούς βομβαρδισμούς.
Οποτεδήποτε αισθάνεστε, μέσα σε μία καθημερινή κατάσταση ότι δεν έχετε τον έλεγχο, θυμηθείτε το εξής: μπορείτε να ελέγξετε τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις επιλογές σας. Είστε μεγαλύτεροι από αυτά. Είστε ο δημιουργός τους.
Κλείστε θέση στα τρέχοντα Events
Online Μαθήματα Yoga
Οnline τάξεις διαλογισμού – οραματισμού – αναπνοών
Σεμινάρια διαλογισμού – Ο κήπος του Νου – Κύκλος Α’
Σεμινάρια διαλογισμού – Ο κήπος του Νου – Κύκλος Β‘
Διαβάστε επίσης αυτά τα άρθρα
Πώς θα καλλιεργήσεις την Αυτογνωσία σου
Πόσο αφοσιωμένος είσαι στα θέλω σου;
